Lobby tegen BTW-verhoging: Een succesvolle lobby, of toch nog in gevaar? 

Cultuur- en sportorganisaties waren afgelopen november 'opgelucht maar alert' nadat het kabinet aankondigde dat de btw-verhoging op theaters, musea, boeken en sport in 2026 van tafel gaat. Deze alertheid blijkt terecht, want hoewel de voorjaarsnota nadert, schuift het kabinet de verantwoordelijkheid af op de oppositie om met een alternatief te komen, terwijl de oppositie juist het kabinet bekritiseert voor het ontlopen van verantwoordelijkheid. Gisteren tijdens het debat in de Tweede Kamer kon staatssecretaris Van Oostenbruggen nog steeds geen harde garantie geven dat de btw voor sport, cultuur en media niet alsnog van 9% naar 21% zal stijgen.  

Komt de succesvolle lobby van cultuur- en sportorganisaties dan toch in gevaar? Adviseurs Reinder Aalders en Eva Vollaers delen hun inzichten hierover in deze blog. 

Hoe zat het ook alweer? 

In het hoofdlijnenakkoord kondigde het kabinet misschien wel de meest besproken fiscale maatregel aan: een verhoging van de belasting op sport, cultuur, logies, media en boeken. Deze producten en diensten vallen op het moment onder een verlaagd btw-tarief van 9%, maar een verhoging naar het algemene tarief van 21% levert het kabinet 2,3 miljard euro per jaar op. 

Sinds de aankondiging stuitte de maatregel op grote weerstand. Meerdere initiatieven uitten hun onvrede over de maatregel door middel van ludieke acties. Op Prinsjesdag werd een meterslange ‘kassabon voor de samenleving’ uitgerold vanuit het dak van het Escher Museum, er verschenen meerdere advertenties in kranten, en politici paradeerden met kersverse Olympiërs om het maatschappelijk belang van sport te benadrukken.  

Uiteindelijk heeft de politieke realiteit het kabinet ervan weerhouden de maatregelen door te laten gaan. Het btw-tarief is namelijk onderdeel van het belastingplan voor 2025 – dat niet alleen de btw-maatregelen bevat maar alle fiscale plannen van het kabinet. Meerdere partijen dreigden in de Eerste Kamer het belastingplan weg te stemmen als het kabinet niet met alternatieven zou komen. Desastreus, want het kabinet heeft in de Eerste Kamer partijen buiten de coalitie nodig om hun plannen te kunnen realiseren. Het wegstemmen van het belastingplan betekent een enorm gat in de begroting voor een kabinet dat al op gespannen voet richting de voorjaarsnota gaat.  

Na langdurige onderhandelingen tussen CDA, SGP, ChristenUnie en D66 enerzijds en minister Heinen van Financiën anderzijds, werd uiteindelijk een politiek compromis bereikt. De betrokken partijen hebben toegezegd het belastingplan in de Eerste Kamer niet te blokkeren, op voorwaarde dat Heinen in de voorjaarsnota een alternatief presenteert voor de controversiële btw-verhoging op cultuur, media en sport. In het voorjaar zou de btw-verhoging dus van tafel moeten gaan, mits er een alternatieve manier wordt gevonden om de kosten te dekken. 

Wat zijn de alternatieven? 

In plaats van de keuzes van het kabinet te toetsen, presenteerde Van Oostenbruggen verschillende opties voor de btw-verhoging, waarbij hij de verantwoordelijkheid voor de uiteindelijke beslissing volledig bij de Tweede Kamer legde, zonder zelf een expliciete voorkeur uit te spreken. Eerder lekte uit dat Van Oostenbruggen wel degelijk een voorkeur hiervoor had, namelijk het verhogen van het algemene btw-tarief van 21% naar 21,4%. Dit idee werd echter al afgeschoten voordat van Oostenbruggen het überhaupt kon voorstellen, onder meer door Geert Wilders op Twitter.  

Verder wordt gekeken naar het uniformeren van de btw, waardoor het verschil tussen 9% en 21% vervalt en het gemiddelde tarief rond de 17% komt. Sommige goederen en diensten worden hiermee goedkoper (alles wat nu onder het hoge tarief valt), maar alles wat onder een verlaagd tarief valt zal alsnog duurder worden. Deze herziening van de btw-structuur heeft onvermijdelijk winnaars en verliezers, waarbij de lasten verschuiven tussen verschillende sectoren en consumenten.  

En nu? 

Flash forward naar de afgelopen twee weken. De Tweede Kamer ging in debat met de minister over zijn plannen, en waren – op z'n mildst gezegd – niet enthousiast. De oppositiepartijen waren niet te spreken over de brief van de staatssecretaris omdat er geen concrete alternatieven in de brief stonden. Tweede Kamerlid Tony van Dijck (PVV) verweet op zijn beurt de oppositie geen voorstellen te leveren, terwijl de oppositie dan weer hun ongenoegen uitte over het gebrek aan duidelijke sturing en besluitvorming binnen het kabinet.  

Het enige waar een Kamermeerderheid achter stond, was het idee dat de dekking ook buiten de btw-maatregel gezocht mag worden. Dat kan betekenen dat vanuit een geheel andere post middelen worden gezocht om het verlaagde tarief op sport, cultuur en media te behouden. Maar waar dat dan vandaan zou moeten komen, blijft vooralsnog onduidelijk.  

De staatssecretaris en de coalitiepartijen staan voor een enorme uitdaging die politiek extreem gevoelig ligt. Het vinden van dekking voor de een, gaat hoe dan ook gepaard met leed bij een ander. Zo wordt de druk vanuit het kabinet opgevoerd op de oppositie om met een alternatief te komen, anders zal de btw-verhoging alsnog doorgaan. Mocht de oppositie met een alternatief komen – dat ongetwijfeld ook niet populair zal zijn – dan kan het kabinet in ieder geval stellen dat dit idee vanuit de oppositie kwam, en niet vanuit het kabinet. 

De minister heeft de Kamer op het hart gedrukt dat het gevreesde "nul-scenario" met betrekking tot de maatregelen een zeer onwenselijke situatie is. In dat geval zou de btw-verhoging gewoon worden doorgezet. De lobby van de cultuur- en sportorganisaties lijkt dus te zijn gelukt, maar toch houden brancheorganisaties hun adem in. Er zullen namelijk ergens klappen moeten vallen, en tot de Voorjaarsnota lijkt het niet duidelijk te zijn waar. 

Wie houdt binnen het kabinet de poot stijf, en wie zal de rekening moeten betalen? Uiterlijk bij de Voorjaarsnota presenteert de staatssecretaris zijn definitieve plannen, die vooralsnog al vanaf 1 juli 2025 in zullen gaan. Eén ding is duidelijk: zowel het kabinet als de oppositie heeft nog geen oplossing voor het dichten van het begrotingsgat. Dit kan onverwachte gevolgen hebben voor uw organisatie. Het is daarom van belang hier proactief op in te spelen.  

Meer weten? Wepublic helpt u graag.

We volgen de voortgang van dit belangrijke politieke proces nauwkeurig via onze politieke monitor. Wilt u een diepgaandere analyse van bijvoorbeeld de laatste Tweede Kamerdebatten, rondetafelgesprekken of technische briefings over het btw-dossier, of wilt u advies op het gebied van belangenbehartiging? Neem dan gerust contact op met een van onze adviseurs.